🌍 ว22104 การออกแบบและเทคโนโลจี 2
มัธยมศึกษาปีที่ 2 | การวิเคราะห์ปัญหาสิ่งแวดล้อม
📚 สาระสำคัญ
การวิเคราะห์สถานการณ์ปัญหา ทำให้ทราบถึงประเด็นปัญหา รวมทั้งเงื่อนไขหรือข้อมูลที่เกี่ยวข้องกับปัญหา เมื่อนำข้อมูลที่ได้จากการวิเคราะห์มาเขียนสรุปเป็นกรอบของปัญหาจะช่วยให้ปัญหานั้นมีความชัดเจนยิ่งขึ้น ซึ่งกรอบของปัญหานี้ถือเป็นสิ่งสำคัญที่จะเป็นขอบเขตในการศึกษาหาแนวทางการแก้ปัญหาต่อไป
🤔 คำถามชวนคิด
นักเรียนคิดว่า "ปัญหาสิ่งแวดล้อมมีอะไรบ้าง และอะไรคือสาเหตุที่ทำให้เกิดปัญหานั้น?"
🎯 เข้าสู่บทเรียน
🌱 ปัญหาสิ่งแวดล้อม 2 ประเภท
👤 1. ปัญหาจากมนุษย์
🏭 มลพิษทางอากาศจากโรงงานและยานพาหนะ
สาเหตุ: การเผาไหม้เชื้อเพลิงฟอสซิล ควันจากโรงงานอุตสาหกรรม ไอเสียจากรถยนต์และรถจักรยานยนต์
ผลกระทบ: ฝุ่น PM 2.5, ก๊าซคาร์บอนมอนอกไซด์, ส่งผลต่อสุขภาพระบบทางเดินหายใจ, โรคปอด, โรคหัวใจ
💧 น้ำเสียจากชุมชนและโรงงาน
สาเหตุ: น้ำทิ้งจากบ้านเรือน น้ำเสียจากโรงงาน สารเคมีจากการเกษตร
ผลกระทบ: แหล่งน้ำเน่าเสีย สัตว์น้ำตาย ไม่สามารถนำมาอุปโภคบริโภคได้
🗑️ ขยะมูลฝอยล้นเมือง
สาเหตุ: การบริโภคมากเกินไป ไม่คัดแยกขยะ ขาดจิตสำนึก ระบบจัดการไม่มีประสิทธิภาพ
ผลกระทบ: กลิ่นเหม็น แหล่งเพาะพันธุ์โรค น้ำเสียรั่วไหล มลพิษในดิน
🌳 การตัดไม้ทำลายป่า
สาเหตุ: การบุกรุกป่า ตัดไม้เพื่อการเกษตร สร้างที่อยู่อาศัย
ผลกระทบ: ดินเสื่อมสภาพ น้ำท่วมฉับพลัน สัตว์ป่าสูญพันธุ์ ภูมิอากาศเปลี่ยนแปลง
🌾 การใช้สารเคมีในการเกษตร
สาเหตุ: ใช้ปุ๋ยเคมีมากเกินไป ใช้สารกำจัดศัตรูพืชที่เป็นพิษ
ผลกระทบ: พิษตกค้างในผลผลิต ดินเสื่อมสภาพ น้ำใต้ดินปนเปื้อน
🌡️ ภาวะโลกร้อนจากก๊าซเรือนกระจก
สาเหตุ: การเผาไหม้เชื้อเพลิงฟอสซิล การตัดไม้ทำลายป่า การปล่อยก๊าซ CO2, CH4
ผลกระทบ: อุณหภูมิโลกสูงขึ้น น้ำแข็งขั้วโลกละลาย ระดับน้ำทะเลสูงขึ้น ภัยแล้งและน้ำท่วมรุนแรงขึ้น
🌋 2. ปัญหาจากธรรมชาติ
💧 น้ำท่วม ภัยแล้ง
สาเหตุ: ฝนตกหนักติดต่อกัน การระบายน้ำไม่ทัน ขาดฝนในฤดูแล้ง
ผลกระทบ: บ้านเรือนเสียหาย พืชผลเสียหาย โรคระบาด ขาดแคลนน้ำสะอาด
🌍 แผ่นดินไหว ภูเขาไฟระเบิด
สาเหตุ: การเคลื่อนตัวของเปลือกโลก แผ่นธรณีเคลื่อนที่ชน หินหนืดในโลกเคลื่อนตัว
ผลกระทบ: อาคารถล่ม ดินแยก เกิดสึนามิ ภูเขาไฟปะทุทำลายชีวิตและทรัพย์สิน
🌪️ พายุหมุนเขตร้อน
สาเหตุ: อุณหภูมิน้ำทะเลสูง ความชื้นมาก ลมปะทะกัน
ผลกระทบ: พายุรุนแรง คลื่นลมแรง น้ำท่วม บ้านเรือนพังทลาย
⛰️ ดินถล่ม ดินโคลนถล่ม
สาเหตุ: ฝนตกหนัก ดินชุ่มน้ำมาก ขาดต้นไม้ยึดเกาะ พื้นที่ลาดชัน
ผลกระทบ: ถนนขาด บ้านเรือนถูกฝัง สูญเสียชีวิต ระบบสาธารณูปโภคเสียหาย
🌊 การกัดเซาะชายฝั่ง
สาเหตุ: คลื่นลมพัดกระทบซ้ำๆ กระแสน้ำไหลแรง ขาดป่าชายเลน
ผลกระทบ: ชายหาดหายไป ที่ดินเสียไป บ้านใกล้ทะเลอันตราย
🌊 สึนามิ
สาเหตุ: แผ่นดินไหวใต้ทะเล ภูเขาไฟใต้ทะเลระเบิด ดินถล่มลงทะเล
ผลกระทบ: คลื่นยักษ์ซัดเข้าฝั่ง ทำลายทุกอย่างบนผ่านทาง สูญเสียชีวิตจำนวนมาก
🔧 เทคโนโลยีในการจัดการสิ่งแวดล้อม
📖 เทคโนโลยีในการจัดการสิ่งแวดล้อม คือ
เทคโนโลยีในการจัดการสิ่งแวดล้อม หมายถึง เครื่องมือ อุปกรณ์ วิธีการ และกระบวนการทางวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ที่มนุษย์พัฒนาขึ้นเพื่อ แก้ไขปัญหาสิ่งแวดล้อม ลดมลพิษ ฟื้นฟูทรัพยากรธรรมชาติ และป้องกันความเสียหายต่อระบบนิเวศ ให้สามารถใช้ทรัพยากรอย่างยั่งยืนและรักษาสมดุลของธรรมชาติได้
💧 1. เทคโนโลยีในการบำบัดน้ำเสีย
📘 ความหมาย
เป็นกระบวนการหรือวิธีการที่ใช้เทคโนโลยีในการกำจัดสิ่งปนเปื้อน เชื้อโรค และสารพิษต่างๆ ออกจากน้ำเสีย เพื่อให้น้ำสะอาดและปลอดภัยก่อนปล่อยกลับสู่แหล่งน้ำธรรมชาติ หรือนำกลับมาใช้ประโยชน์ได้อีก
🔧 เทคโนโลยีที่ใช้
- 🌿 ระบบบำบัดน้ำเสียแบบธรรมชาติ (บึงประดิษฐ์) ใช้พืชน้ำและจุลินทรีย์ในการดูดซับและย่อยสลายสารอินทรีย์ เหมาะกับชุมชนขนาดเล็ก ต้นทุนต่ำ
- 💨 ระบบบำบัดน้ำเสียแบบใช้ออกซิเจน (Activated Sludge) ใช้แบคทีเรียและออกซิเจนในการย่อยสลายสารอินทรีย์ มีประสิทธิภาพสูง ใช้ในโรงงานและเมืองใหญ่
- 🧪 ระบบกรองน้ำด้วยเยื่อกรอง (Membrane Filtration) ใช้เยื่อกรองขนาดจิ๋วกรองสิ่งปนเปื้อน แบคทีเรีย และไวรัส ได้น้ำสะอาดมาตรฐานสูง
- 🦠 ระบบบำบัดด้วยจุลินทรีย์ (Biological Treatment) ใช้จุลินทรีย์พิเศษที่คัดเลือกมาย่อยสลายสารปนเปื้อน เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม
💨 2. เทคโนโลยีในการบำบัดมลพิษทางอากาศ
📘 ความหมาย
เป็นเทคโนโลยีที่ใช้ในการกำจัด ลด หรือควบคุมสารมลพิษในอากาศ เช่น ฝุ่นละออง ควัน ก๊าซพิษ และกลิ่น เพื่อให้อากาศสะอาดและปลอดภัยต่อสุขภาพและสิ่งแวดล้อม
🔧 เทคโนโลยีที่ใช้
- 🌬️ เครื่องกรองอากาศ (Air Filter/HEPA Filter) ดักจับฝุ่นละออง เกสรละอองดอกไม้ และอนุภาคขนาดเล็ก PM 2.5 ใช้ในอาคารและรถยนต์
- ⚫ ระบบดูดซับด้วยถ่านกัมมันต์ (Activated Carbon) ดูดซับก๊าซพิษ กลิ่น และสารเคมีระเหยได้ดี ใช้ในโรงงานและห้องปฏิบัติการ
- ⚡ เครื่องฟอกอากาศด้วยไฟฟ้าสถิต (Electrostatic Precipitator) ใช้ไฟฟ้าแรงสูงดึงดูดและดักจับฝุ่นละออง มีประสิทธิภาพสูง ใช้ในโรงงานอุตสาหกรรม
- 🏭 ปล่องควันสูง (Stack) ช่วยกระจายมลพิษให้กระจายในพื้นที่กว้าง ลดความเข้มข้นในบริเวณใกล้เคียง
- 💦 เทคนิค Scrubber (ฉีดน้ำดักจับฝุ่น) ใช้น้ำฉีดล้างอากาศเพื่อดักจับฝุ่นและก๊าซที่ละลายน้ำได้ เหมาะกับโรงงานขนาดใหญ่
♻️ 3. เทคโนโลยีในการจัดการขยะมูลฝอย
📘 ความหมาย
เป็นเทคโนโลยีและกระบวนการที่ใช้ในการจัดเก็บ คัดแยก นำกลับมาใช้ใหม่ แปรรูป และกำจัดขยะ อย่างถูกวิธีและมีประสิทธิภาพ เพื่อลดปริมาณขยะ ลดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม และสร้างมูลค่าเพิ่มจากขยะ
🔧 เทคโนโลยีที่ใช้
- ♻️ การแยกขยะตั้งแต่ต้นทาง (3Rs) Reduce = ลดการใช้ | Reuse = ใช้ซ้ำ | Recycle = นำกลับมาใช้ใหม่ แยกขยะเป็นประเภทอินทรีย์ รีไซเคิล อันตราย และทั่วไป
- 🔥 โรงงานผลิตเชื้อเพลิง RDF นำขยะที่ไม่สามารถรีไซเคิลมาแปรรูปเป็นเชื้อเพลิงแข็ง สำหรับใช้ในโรงงานอุตสาหกรรม
- 🌱 การหมักทำปุ๋ยอินทรีย์ (Composting) นำขยะอินทรีย์มาหมักเป็นปุ๋ยอินทรีย์ ช่วยลดขยะและได้ปุ๋ยคุณภาพดี
- 🔥 เตาเผาขยะแบบควบคุมมลพิษ เผาขยะที่อุณหภูมิสูงพร้อมระบบกรองควันและก๊าซพิษ ลดปริมาณขยะได้มาก
- 🕳️ ฝังกลบอย่างถูกสุขลักษณะ ฝังขยะในบ่อที่มีระบบรองพื้น ระบายน้ำชะขยะ และเก็บก๊าซมีเทน
🗺️ ตัวอย่างแผนภาพความคิด (Mind Map)
❓ ทำไมต้องทำแผนภาพความคิด (Mind Map)
แผนภาพความคิด (Mind Map) เป็นเครื่องมือที่ช่วยให้เราสามารถ:
- 🧠 จัดระเบียบความคิด ช่วยให้มองเห็นภาพรวมของปัญหาทั้งหมดได้ชัดเจน ไม่สับสน
- 🔍 แยกประเภทปัญหา จำแนกปัญหาออกเป็นหมวดหมู่ เช่น ขยะ น้ำเสีย อากาศ
- 📊 หาความสัมพันธ์ เห็นความเชื่อมโยงระหว่างปัญหาต่างๆ
- 💡 ระดมสมอง กระตุ้นให้คิดหาปัญหาเพิ่มเติมที่อาจมองข้าม
- 🎯 กำหนดลำดับความสำคัญ ช่วยให้เห็นว่าปัญหาไหนควรแก้ไขก่อน-หลัง
- 👥 สื่อสารง่าย ทำให้ผู้ฟังเข้าใจเนื้อหาได้รวดเร็วและชัดเจน
💡 สรุป: แผนภาพความคิดช่วยให้การสำรวจปัญหาสิ่งแวดล้อมมีระบบ ครบถ้วน และสามารถนำไปสู่การแก้ปัญหาได้อย่างมีประสิทธิภาพ
📋 ตัวอย่างแผนภาพการสำรวจปัญหาสิ่งแวดล้อม
ปัญหาสิ่งแวดล้อมในโรงเรียน/ชุมชน
|
________________|___________________
| | | |
ขยะ น้ำเสีย อากาศ พลังงาน
| | | |
ถังขยะล้น ท่อระบาย ฝุ่นควัน ไฟฟ้าเปิด
ไม่แยกขยะ อุดตัน จากรถ ทิ้งไว้
ขยะเกลื่อน น้ำเน่าเหม็น ควันจาก แอร์เปิด
พลาสติก ไม่มีบ่อ เผาขยะ ตลอดเวลา
มากเกินไป กรอง กลิ่นห้องน้ำ พัดลม
ไม่ปิด
|
________|__________
| |
ต้นไม้ เสียง
| |
ขาดการ เสียงจาก
ดูแล ลำโพง
ใบไม้ร่วง รถบรรทุก
ตายแล้ง เครื่องตัดหญ้า
💡 คำแนะนำ: นักเรียนสามารถสร้างแผนภาพความคิดใน Canva โดยเพิ่มรูปภาพ สี และไอคอนให้สวยงามยิ่งขึ้น
🎲 ระบบสุ่มจัดกลุ่มนักเรียน
กรอกข้อมูลเพื่อสุ่มจัดกลุ่มนักเรียนอัตโนมัติ
✅ ผลการจัดกลุ่ม
📝 กิจกรรมการเรียนรู้
ภารกิจ: สำรวจปัญหาสิ่งแวดล้อมในโรงเรียนหรือชุมชน
ขั้นตอนการทำงาน:
- ครูจัดกลุ่มนักเรียนตามความเหมาะสม (ใช้ระบบสุ่มกลุ่มด้านบน)
- แต่ละกลุ่มออกสำรวจปัญหาสิ่งแวดล้อมในโรงเรียนหรือชุมชนรอบบริเวณ
- บันทึกปัญหาที่พบให้ได้มากที่สุด พร้อมถ่ายรูปประกอบ
- สร้างแผนที่ความคิด (Mind Map) ใน Canva เพื่อแสดงปัญหาที่พบ
- นำเสนอผลงานหน้าชั้นเรียนในคาบถัดไป
💡 เคล็ดลับ: ให้สังเกตปัญหาในทุกมิติ เช่น ขยะ น้ำเสีย อากาศ พลังงาน เสียง ต้นไม้ และลองคิดถึงสาเหตุและผลกระทบของแต่ละปัญหา